กลยุทธ์ คืออะไร สำคัญอย่างไรในการบริหารจัดการ

กลยุทธ์ หรือ Strategy เป็นคำที่ใช้กันอย่างแพร่หลาย ไม่ว่าจะในบริบทของธุรกิจ การทหาร หรือชีวิตประจำวัน แต่บ่อยครั้งที่การเข้าใจกลยุทธ์นั้นอาจถูกตีความผิด การเข้าใจกลยุทธ์อย่างถูกต้องและลึกซึ้งเป็นสิ่งสำคัญ เพราะมันไม่ได้เป็นเพียงแผนเฉพาะหน้า แต่เป็นการวางแนวทางในการรับมือกับความไม่แน่นอนและความซับซ้อนของสถานการณ์ต่าง ๆ ในอนาคต

ความหมายของกลยุทธ์

กลยุทธ์หมายถึงการวางแผนล่วงหน้าที่มีการคำนึงถึงเป้าหมายระยะยาว โดยการใช้ทรัพยากรที่มีอยู่ให้เกิดประโยชน์สูงสุดในการบรรลุเป้าหมายนั้น กลยุทธ์ต่างจากยุทธวิธี (tactics) ซึ่งเป็นการตอบสนองต่อสถานการณ์เฉพาะหน้าโดยไม่มีการวางแผนระยะยาว

กลยุทธ์ต้องคำนึงถึงหลายปัจจัย เช่น

– ต้องรู้ตัวเราเองว่า เรามีจุดแข็ง จุดอ่อนอย่างไรบ้างอย่างชัดเจน

– การคาดการณ์ความเปลี่ยนแปลงหรือความไม่แน่นอนในอนาคต

– การจัดการกับความขัดแย้งหรือการแข่งขัน

– การประเมินทรัพยากรที่มีและหาวิธีการใช้ทรัพยากรเหล่านั้นให้เกิดประสิทธิภาพสูงสุด

ความสำคัญของกลยุทธ์

กลยุทธ์เป็นเครื่องมือสำคัญในการรับมือกับสถานการณ์ต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นการทำธุรกิจ การวางแผนทางการเมือง หรือแม้กระทั่งการใช้ในชีวิตประจำวัน เช่น การจัดการการเงินส่วนบุคคล หรือการวางแผนในอาชีพ กลยุทธ์ช่วยให้เรา:

1. มองเห็นภาพใหญ่ การมีกลยุทธ์ช่วยให้เรามองไปที่เป้าหมายระยะยาว และไม่หลงไปกับปัญหาที่เกิดขึ้นในระยะสั้น

2. สร้างความยืดหยุ่น กลยุทธ์ต้องสามารถปรับเปลี่ยนได้ตามสถานการณ์ที่เปลี่ยนแปลง การมีแผนที่ยืดหยุ่นทำให้สามารถตอบสนองต่อความไม่แน่นอนได้อย่างมีประสิทธิภาพ

3. ตัดสินใจอย่างมีเหตุผล กลยุทธ์ช่วยให้การตัดสินใจที่ซับซ้อนเป็นระบบ และหลีกเลี่ยงการตัดสินใจที่ขาดการพิจารณาอย่างรอบคอบ

4. จัดการทรัพยากรอย่างมีประสิทธิภาพ กลยุทธ์ช่วยให้เราสามารถจัดการทรัพยากรที่มีอยู่อย่างจำกัด เช่น เวลา เงิน และบุคคลากร เพื่อให้บรรลุเป้าหมายได้อย่างคุ้มค่า

ตัวอย่างกลยุทธ์ พฤติกรรมของชิมแปนซี

Lawrence Freedman อธิบายรากฐานทางวิวัฒนาการของกลยุทธ์โดยยกตัวอย่างพฤติกรรมของลิงชิมแปนซี ซึ่งสะท้อนให้เห็นถึงการวางกลยุทธ์ในสังคมของสัตว์ เช่น

• การสร้างพันธมิตรและการหลอกลวง ลิงชิมแปนซีใช้การสร้างพันธมิตรเพื่อเพิ่มโอกาสในการประสบความสำเร็จในสังคม ลิงตัวหนึ่งอาจรวมกลุ่มกับลิงตัวอื่น ๆ เพื่อท้าทายตำแหน่งของลิงที่แข็งแกร่งกว่า อีกทั้งลิงชิมแปนซียังใช้การหลอกลวงเพื่อเปลี่ยนพฤติกรรมของผู้อื่น เช่น การหลอกลวงเพื่อแย่งอาหารหรือเพื่อเข้าหาคู่โดยไม่ให้ลิงที่มีอำนาจรู้
• การเข้าใจความสัมพันธ์ทางสังคม พฤติกรรมเหล่านี้แสดงถึงความสามารถในการเข้าใจสังคมและการคำนวณผลลัพธ์จากการกระทำ ซึ่งมีส่วนสำคัญในการเอาชนะคู่แข่ง โดยการสังเกตพฤติกรรมของผู้อื่นและนำมาวางแผนล่วงหน้า
• Freedman ชี้ให้เห็นว่ากลยุทธ์ในสังคมสัตว์นี้ไม่ได้ต่างจากสิ่งที่มนุษย์ใช้ในสังคมปัจจุบัน เช่น การใช้เล่ห์เหลี่ยมและการสร้างพันธมิตรในเชิงการเมืองหรือธุรกิจ ซึ่งสะท้อนถึงแนวคิด “Machiavellian intelligence” หรือความฉลาดในการจัดการความสัมพันธ์ทางสังคมที่ซับซ้อน

ความเข้าใจผิดเกี่ยวกับกลยุทธ์

บ่อยครั้งคำว่า “กลยุทธ์” ถูกใช้ในทางที่ทำให้เข้าใจผิด หลายคนมองว่ากลยุทธ์เป็นเพียงแค่การวางแผนอย่างตายตัว หรือเป็นเรื่องของการชนะในการแข่งขันเท่านั้น แต่จริง ๆ แล้วกลยุทธ์เป็นมากกว่านั้น มันคือ:

• ไม่ใช่แค่แผนตายตัว กลยุทธ์ที่ดีต้องมีความยืดหยุ่นเพื่อปรับตัวกับการเปลี่ยนแปลงของสถานการณ์ ไม่ใช่เพียงแค่แผนที่เขียนไว้ล่วงหน้า
• ไม่ใช่แค่การชนะ กลยุทธ์ไม่จำเป็นต้องเป็นการเอาชนะคู่แข่งเสมอไป แต่บางครั้งอาจเป็นการเจรจา สร้างความร่วมมือ หรือหาทางแก้ปัญหาที่เหมาะสม
• ไม่ใช่เพียงการทำนายอนาคต แม้การมองการณ์ไกลเป็นส่วนหนึ่งของกลยุทธ์ แต่มันยังรวมถึงการแก้ไขปัญหาเฉพาะหน้าที่เกิดขึ้นแบบคาดไม่ถึงได้ด้วย

สรุปแล้ว กลยุทธ์เป็นแนวทางที่ซับซ้อนที่ใช้ในการวางแผนและการตัดสินใจเพื่อบรรลุเป้าหมายในระยะยาว ไม่ว่าจะเป็นในสังคมสัตว์หรือมนุษย์ กลยุทธ์มีรากฐานมาจากการปรับตัวให้เข้ากับสภาพแวดล้อมที่เปลี่ยนแปลงและการจัดการกับความขัดแย้ง มันไม่ใช่เพียงแค่การชนะหรือแพ้ แต่เป็นการใช้ทรัพยากรและความเฉลียวฉลาดทางสังคมเพื่อสร้างความสำเร็จในระยะยาว